Obligacje korporacyjne jako pomysł na inwestowanie na własną emeryturę

Większość z nas wie o tym, że obecny system emerytalny nie będzie w stanie zapewnić wystarczających środków na godziwe emerytury. Problem ten będzie dotyczył głównie obecnych dwudziestolatków i trzydziestolatków. W niniejszym artykule przedstawimy jakie są możliwości odkładania środków na emeryturę, ze szczególnym uwzględnieniem obligacji korporacyjnych. Inwestowanie w obligacje korporacyjne może być jedną z lepszych długoterminowych strategii inwestycyjnych.   

Do 1998 roku w Polsce funkcjonował tzw. międzypokoleniowy system ubezpieczeń oparty na repartycyjnym sposobie finansowania świadczeń emerytalnych. Był to publiczny system zdefiniowanego świadczenia, w którym wysokość emerytury zależała od wysokości zarobków z wybranych lat kariery zawodowej oraz długości podlegania ubezpieczeniom, a także od wysokości przeciętnego wynagrodzenia w Polsce. System repartycyjny był zasadny jedynie w przypadku odpowiedniej struktury demograficznej – stosunku osób czynnych zawodowo do tych pobierających świadczenia emerytalne. Dopóki ilość osób pracujących przewyższała ilość emerytów system działał poprawnie. Niestety w związku z ujemnym przyrostem naturalnym w Polsce, stale wydłużającym się czasem życia oraz innymi czynnikami gospodarczymi (np. wzrostem bezrobocia, przywilejami emerytalnymi, emigracją) system repartycyjny stał się niewydolny, a w dłuższej perspektywie groził załamaniem finansowym gospodarki narodowej.

W 1999 roku wprowadzono gruntowną reformę systemu emerytalnego, którego podstawę stanowiło zróżnicowanie świadczeń emerytalnych. W związku z tym dokonano podziału systemu na dwa publiczne, obowiązkowe filary: I filar repartycyjny obsługiwany przez Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) oraz II filar kapitałowy (mniejszy), zarządzany przez Otwarte Fundusze Emerytalne (OFE). Istotą reformy było zastąpienie systemu o zdefiniowanym świadczeniu na system o zdefiniowanej składce – co pozwoliło na uzależnienie wielkości przyszłej emerytury od wysokości wszystkich wpłaconych składek oraz dalszego trwania życia. Dodatkowo wprowadzono III filar dobrowolnych ubezpieczeń prywatnych.

 

W dniu 3 lutego 2014 roku OFE umorzyły 51,5% jednostek rozrachunkowych zapisanych na rachunku każdego członka OFE na dzień 31 stycznia 2014 roku oraz w tym samym dniu przekazały do ZUS aktywa w wysokości odpowiadającej 51,5% wartości jednostek rozrachunkowych zapisanych na rachunku każdego członka OFE na dzień 31 stycznia 2014 roku. Wartość aktywów zapisanych na rachunku członka OFE i przekazanych następnie do ZUS została zapisana na jego indywidualnym subkoncie prowadzonym przez ZUS. Łączna wartość aktywów przekazanych z OFE do ZUS wyniosła 153,15 mld zł. Ponadto każdy z członków OFE otrzymał możliwość zdecydowania czy chce, aby jego składka od tej pory trafiała w całości do ZUS czy częściowo do ZUS, a częściowo do OFE.

Decyzja pozostawiona w gestii członkom OFE nie ma większego wpływu na wysokość odkładanych środków, ponieważ jak wynika ze schematu podziału składki emerytalnej, nawet jeżeli zdecydujemy się na odkładanie pieniędzy w OFE to zaledwie 2,92% naszej składki trafi do OFE, a pozostałe 16,6% podstawy wymiaru składki nadal trafia do ZUS. Odsetek trafiający do ZUS dzieli się w następujący sposób: 12,22% trafia na nasze indywidualne konto w ZUS (I filar), natomiast 4,38% trafia na subkonto w ZUS (II filar). Osoby, które chciały pozostać w OFE musiały do 31 lipca 2014 roku złożyć w ZUS oświadczenia o przekazywaniu części składki emerytalnej do OFE. Zgodnie z danymi podanymi przez ZUS – z takiej możliwości skorzystało ponad 2 mln osób. Termin 31 lipca nie był ostatecznym terminem do dokonania wyboru – kolejna możliwość dołączenia lub wyjścia z OFE nastąpi po dwóch latach, tj. w 2016 roku.

Mam nadzieję, że wymienione przeze mnie argumenty wystarczająco przekonały i zmotywowały czytelników co najmniej do zastanowienia się nad własną przyszłością i rozpatrzeniem proponowanych poniżej sposobów na samodzielne oszczędzanie środków na emeryturę.

Poniżej zostały opisane dostępne formy inwestowania. Oprócz powszechnie dostępnych form inwestowania ustawodawca przewiduje możliwości inwestowania, które mają preferencje podatkowe:

Trzeci filar stanowi uzupełnienie pierwszego (ZUS) i drugiego (OFE) filaru. Różni się od nich przede wszystkim tym, że składki wpłacane są wyłącznie dobrowolnie. Korzystając z narzędzi trzeciego filaru (IKE, IKZE lub PPE) niezmiernie istotny jest fakt, iż w przeciwieństwie do składek wpłacanych do ZUS lub OFE – tutaj mamy wpływ na to gdzie oraz w jakiej wysokości zostaną ulokowane nasze pieniądze. Środki z konta IKE/IKZE możemy inwestować np. w jednostki Towarzystw Funduszy Inwestycyjnych (TFI) lub traktować konta jako dodatkowe rachunki maklerskie i inwestować na giełdzie za ich pośrednictwem.

Najważniejszą zaletą inwestycji poprzez Indywidualne Konta Emerytalne (IKE) oraz Indywidualne Konta Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE) są ulgi podatkowe, których nie zagwarantują nam standardowe lokaty bankowe, jednostki uczestnictwa funduszy czy samodzielnie zakupione papiery wartościowe. Jakie to ulgi?

W przypadku IKE ulgę stanowi zwolnienie zysków z inwestycji z tzw. podatku Belki wynoszącego 19% przy wypłacie środków z konta. Aby uzyskać zwolnienie od podatku należy spełnić dwa podstawowe warunki – wypłata musi nastąpić po ukończeniu 60 roku życia (nie chodzi tu o osiągnięcie wieku emerytalnego – 67 lat), a po drugie wpłaty składek na konto, w dowolnej wysokości, muszą pojawiać się na koncie przez co najmniej 5 lat kalendarzowych.

W przypadku IKZE mamy do czynienia zarówno z ulgą jak i zachętą podatkową. Ulga podatkowa jest taka sama jak w przypadku IKE – zyski z inwestycji nie podlegają opodatkowaniu podatkiem Belki – z tą różnicą, że niezależnie od momentu, w którym wypłacimy środki z konta. Z kolei zachęta podatkowa polega na tym, że wszystkie wpłacone w danym roku składki na konto IKZE podlegają odliczeniu od podatku. Zgodnie z tą zasadą, jeżeli złożymy odpowiednie zeznanie roczne, w połowie kolejnego roku kalendarzowego możemy spodziewać się zwrotu podatku z Urzędu Skarbowego od kwoty, którą wpłaciliśmy na konto IKZE. Podatek ten zostanie nam oczywiście naliczony w momencie wypłaty środków z konta IKZE, jeżeli jednak spełnimy dwa warunki (wypłacimy środki po osiągnięciu wieku 65 lat oraz dokonamy wpłat w 5 latach kalendarzowych), będziemy mogli skorzystać z ulgi podatkowej, a nasze oszczędności z konta IKZE zostaną opodatkowane ryczałtową stawką w wysokości 10%. A zatem podsumowując, jeżeli dziś znajdujemy się w pierwszym progu podatkowym, to odliczamy od podatku stawkę 18%, a następnie przy wypłacie środków z konta po skończeniu 65 roku życia, oddajemy tylko 10%. Ponadto nasze zyski nie są opodatkowane stawką 19% podatku Belki – niezależnie od wieku, w którym będziemy chcieli wypłacić środki.

Środki, które posiadamy na obu wymienionych kontach możemy wypłacić w dowolnym wcześniejszym momencie, ale wtedy owe ulgi/zachęty nas nie obowiązują. Należy jednak pamiętać, że w przypadku samodzielnej inwestycji w ogóle nie możemy liczyć na takie udogodnienia podatkowe. Dodatkowo warto podkreślić, że w przypadku nie spełnienia wyżej wymienionych warunków, nie czekają nas żadne dodatkowe kary finansowe z tym związane – pozostanie nam jedynie zapłacić podatek Belki (IKE) – który i tak musielibyśmy zapłacić inwestując samodzielnie. Ewentualnie w momencie wypłaty środków nie będziemy uprawnieni do skorzystania z ryczałtowej stawki podatkowej (IKZE) – w tym przypadku należy bardziej uważać, ponieważ może się to okazać bardziej kosztowne – jeżeli teraz odliczamy od podatku 18%, a przy wypłacie środków okaże się, że po zsumowaniu naszych dochodów oraz wypłaconych środków znajdziemy się w drugim progu podatkowym to może okazać się, że oddamy więcej niż otrzymaliśmy.

Biura Maklerskie prowadzące rachunki IKE oferują możliwość inwestowania za ich pośrednictwem podobnie jak przez zwykły rachunek maklerski – klient może składać zlecenia osobiście, przez telefon czy internet. Trzeba jednak liczyć się także z pewnymi ograniczeniami. Chodzi przede wszystkim o zbiór instrumentów, w które można inwestować poprzez IKE – obejmuje on głównie instrumenty o tzw. niższym ryzyku: akcje (także te notowane na NewConnect), obligacje, prawa poboru, produkty strukturyzowane oraz inne instrumenty notowane na rynku regulowanym (GPW). Nie ma możliwości inwestowania w ryzykowne instrumenty pochodne takie jak kontrakty terminowe czy opcje ani zawierania transakcji na rynkach zagranicznych. Rachunki IKE mają ograniczenie dotyczące w inwestowaniu w obligacje korporacyjne na rynku pierwotnym. Wynika to z tego, że zapis na obligacje korporacyjne opłaca się poprzez wykonanie przelewu bankowego na rachunek emitenta, a w ramach IKE można inwestować tylko papiery wartościowe notowane na rynku regulowanym lub ASO.  Dużą zaletą IKE jest fakt, że koszt prowadzenia IKE oraz rachunku maklerskiego w biurze maklerskim są zbliżone, w większości biur maklerskich oferujących IKE otwarcie oraz prowadzenie rachunku jest bezpłatne. Prowizje od zleceń maklerskich dotyczących akcji wahają się w granicach od 0,38% do 0,40% oraz około 0,19% – 0,20% prowizji od obligacji, ale nie mniej niż 3 – 6 zł, w zależności od oferty biura maklerskiego. Inwestowanie za pośrednictwem IKE na zasadzie rachunku maklerskiego wymaga od inwestora pewnego doświadczenia, decyzje inwestycyjne w tym przypadku podejmuje inwestor samodzielnie.

Druga możliwość inwestowania poprzez IKE to otworzenie konta w banku lub TFI i inwestowanie środków w fundusze inwestycyjne. W  tym przypadku założenie i prowadzenie konta również najczęściej jest bezpłatne, dodatkową zaletą jest to, że inwestor nie musi bezpośrednio podejmować decyzji o inwestycji – wybiera tylko odpowiedni dla siebie fundusz z listy dostępnej w danym banku/TFI. Ilość funduszy do wyboru waha się w zależności od instytucji od 9 do nawet 21 rodzajów funduszy. Niestety do wyboru są fundusze w ramach jedno TFI, co nie daje wystarczających możliwości zarządzania portfelem. Opłaty za zarządzanie jednostkami uczestnictwa w zależności od instytucji oraz rodzaju wybranego funduszu wynoszą od 0,6% do 4%. Niestety są wyższe niż w analogicznych funduszach oferowanych bez IKE, co w dużej części niweluje korzyści podatkowe.

Limit wpłat na Indywidualne Konto Emerytalne oraz Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego określa Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej. Limity te są określane na podstawie prognozowanych wynagrodzeń w polskiej gospodarce. W przypadku IKE maksymalny poziom wpłat wynosi 300% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej – w 2014 roku limit wpłat został określony na poziomie 11.238,00 zł. W przypadku IKZE roczny limit wpłat stanowi 120% przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego w polskiej gospodarce na dany rok i w 2014 roku wyniósł 4495,20 zł.

Należy pamiętać, że w obu przypadkach limit ten jest wyłącznie maksymalnym ograniczeniem, nie ma konieczności wpłacenia tych kwot w całości ani obowiązkowego harmonogramu dokonywanych wpłat – możemy wpłacać środki w wysokości zarówno 100,00 zł co miesiąc lub raz na kwartał albo jednorazowo dokonać wpłaty w wysokości całkowitego rocznego limitu. Możemy także w ogóle nie dokonać wpłaty w ciągu całego roku.

Dodatkowe informacje o IKE/IKZE

Uzupełniając rozpoczęty temat kont IKE oraz IKZE, pragnę podać kilka dodatkowych, istotnych faktów na ich temat:

Obligacje korporacyjne są papierami wartościowymi oprocentowanymi lepiej od papierów skarbowych czy lokat. Początkującym inwestorów warto polecić inwestowanie w obligacje dużych i znanych spółek. Zysk z takiej inwestycji będzie wynosił 5-7% przy stosunkowo niskim ryzyku. Zaawansowani inwestorzy, potrafiący lepiej zidentyfikować ryzyka mogą inwestować w bardziej ryzykowne papiery mniejszych, ale perspektywicznych spółek, które dają szansę na wyższy zysk w wysokości od 8 do 10%. W takim wypadku obligacje mogą stanowić dobrą alternatywę do inwestowania w akcje. Przede wszystkim inwestowanie w obligacje nie wymaga tak dużego zaangażowania, nie jest tak bardzo czasochłonne.

Wadą inwestowania w obligacje przez rachunek maklerski IKE jest to, że inwestor posiada możliwość zakupu obligacji wyłącznie na rynku wtórnym, a w takim wypadku najczęściej obligacje mocnych spółek są droższe niż na rynku pierwotnym. Ponadto problem może stanowić niska płynność obligacji, a więc utrudnienie w znalezieniu odpowiedniej liczby ofert, z których chcielibyśmy skorzystać – w przypadku gdy chcemy kupić większą ilość obligacji. Polecamy inwestowanie w obligacje korporacyjne poprzez IKE/IKZE osobom, które w skali roku chcą inwestować do 10.000 zł.

Posiadanie obligacji korporacyjnych w ramach zwykłego rachunku maklerskiego wiąże się z tym, że w momencie wypłaty odsetek biuro maklerskie potrąca od nich podatek kapitałowy. Jeżeli natomiast posiadamy rachunek maklerski w ramach IKE/IKZE to nasze odsetki są zwolnione z tego podatku. Ta zaleta może z nawiązką zrekompensować wyższy koszt poniesiony przy zakupie obligacji na rynku wtórnym.  W praktyce, jeżeli posiadamy obligacje oprocentowane na poziomie 9% w skali roku, to zakładając, że posiadamy je na rachunku w ramach IKE/IKZE zarobimy na nich dokładnie 9%, natomiast w przypadku normalnego rachunku maklerskiego nasz zysk wyniesie ok. 7,3%. Wydawać by się mogło, że chodzi o niewielkie kwoty, jednak patrząc z perspektywy długoterminowej inwestycji, jaką bez wątpienia jest oszczędzanie na emeryturę – przyjmując, że oszczędzamy przez okres np. 20 czy 30 lat – te z pozoru niewielkie różnice mogą nabrać o wiele większego znaczenia.

Zakup obligacji korporacyjnych jest korzystną i efektywną formą odkładania środków na emeryturę również poprzez zwykłe konta maklerskie. Inwestowanie w obligacje korporacyjne poza rachunkami IKE/IKZE nie podlega ograniczeniom kwotowym. Jest to dobre rozwiązanie dla osób inwestujących w skali roku powyżej 20-30 tysięcy złotych. Dodatkowym atutem inwestowania w obligacje korporacyjne poza rachunkiem IKE jest brak ograniczeń w stosunku do ofert pierwotnych. Inwestowanie w obligacje korporacyjne wyższych kwot jest najkorzystniejsze jeśli zakupu obligacji dokonuje się na rynku pierwotnym. Inwestując na rynku pierwotnym nie ponosi się kosztów prowizji maklerskiej oraz płaci się cenę nominalną za obligacje.

Obecne na rynku rozwiązania finansowe dają wiele możliwości inwestowania na emeryturę. Jeżeli są już Państwo na etapie wyboru formy oszczędzania na emeryturę to ze względu na preferencje podatkowe warto rozważyć IKE oraz IKZE. Jeżeli horyzont inwestycyjny wynosi od 20 do 30 lat ulga podatkowa będzie miała wysoki wpływ na końcowy wynik inwestycji. IKE i IKZE będą dobrym rozwiązaniem dla osób inwestujących do 10.000 zł w skali roku.

Drugą możliwością samodzielnego inwestowania jest wykorzystanie tradycyjnych rachunków maklerskich. Dają bardzo szeroki wachlarz dostępnych instrumentów finansowych. Nie obowiązują tutaj limity kwotowe oraz ograniczenia w stosunku do klas aktywów.

Bez względu jaki wariant inwestowania Państwo wybiorą szczególnie ciekawą formą długoterminowego inwestowania są obligacje korporacyjne, które oferują zyski znacznie większe niż na lokatach przy umiarkowanym ryzyku.