Archiwa tagu: ryzyko kredytowe

Obligacje zerokuponowe

Opublikowany przez
Odpowiedz
W jednym z poprzednich artykułów w serwisie pisaliśmy o szczególnym rodzaju obligacji korporacyjnych, którymi były obligacje zamienne. Poniższy artykuł również opisuje nietypowy rodzaj obligacji, ale tym razem ze względu na sposób naliczania oprocentowania. Chodzi oczywiście o tzw. obligacje zerokuponowe nazywane także obligacjami z dyskontem, które odznaczają się tym, że nie są powiązane z regularną wypłatą odsetek.
 
Ponieważ artykuł skierowany jest do początkujących inwestorów, dlatego słowem wstępu przypomnimy czym są obligacje oraz jaka jest ich charakterystyka. Obligacje funkcjonują na rynku jako dłużne instrumenty finansowe, oznacza to, że Emitent po wyemitowaniu obligacji oraz pozyskaniu chętnych na ich nabycie staje się dłużnikiem obligatariusza (tego, który kupił obligacje). Emitentem może być np. skarb państwa – wtedy są to tzw. obligacje skarbowe, lub przedsiębiorstwo – wtedy mamy do czynienia z obligacjami korporacyjnymi. Podstawową różnicą pomiędzy obligacjami, a akcjami przedsiębiorstw jest to, że obligatariusz w przeciwieństwie do akcjonariusza nie staje się jednym z właścicieli firmy, nie ma żadnego wpływu na jej funkcjonowanie (nie może uczestniczyć w Walnych Zgromadzeniach), a jedynie nabywa prawo do regularnego otrzymywania świadczeń (zazwyczaj pieniężnych) od pożyczonych środków na zasadach ustalonych w warunkach emisji.
 
Można wymienić wiele rodzajów obligacji, w zależności od przyjętego kryterium podziału. Ze względu na to, kto jest ich emitentem wymieniliśmy już obligacje skarbowe i korporacyjne. Do tej grupy dołączyć można także obligacje komunalne (emitowane przez jednostki samorządów terytorialnych) oraz obligacje bankowe czy spółdzielcze (emitowane przez banki komercyjne i spółdzielcze). Kluczowym kryterium podziału dla obligacji będących przedmiotem tego artykułu jest sposób wypłacania odsetek z obligacji. Pod tym względem wyróżniamy obligacje kuponowe oraz obligacje zerokuponowe (obligacje z dyskontem).
 
Obligacje zerokuponowe jak sama nazwa wskazuje nie mają kuponu, to znaczy, że nie są oprocentowane, ale emitowane z dyskontem. Dyskonto oznacza, że obligacje są obejmowane przez obligatariuszy po cenie emisyjnej niższej niż cena nominalna, a następnie wykupowane w terminie zapadalności przez Emitenta po cenie nominalnej właśnie. Oznacza to, że inwestor użyczający kapitału nie otrzymuje regularnych wypłat odsetkowych, tylko jednorazową wypłatę w postaci zainwestowanego kapitału z nadwyżką przy końcowym wykupie papierów przez emitenta. Wyłącznym zyskiem z obligacji dyskontowych jest różnica pomiędzy ceną emisyjną oraz wartością nominalną, po której zostają wykupione przez Emitenta. Obligacje kuponowe działają na innej zasadzie, mianowicie obligatariusz kupuje obligacje po cenie emisyjnej równej ich wartości nominalnej, a przez cały okres posiadania obligacji otrzymuje od Emitenta bieżące wypłaty odsetek (w wysokości oraz terminach ustalonych w warunkach emisji obligacji). Ostatecznie w terminie zapadalności odzyskuje dokładnie taką samą kwotę jaką zainwestował.
 
Przykład
Wartość nominalna zerokuponowej obligacji trzyletniej wynosi 10.000 zł. Inwestor oczekuje 6% stopy zwrotu w skali roku. Jaką cenę powinien zapłacić inwestor za obligację? Jakie jest dyskonto tej obligacji?
 
Cena obligacji:  10000zł/(1+0,06)3 = 8396,19 zł
Dyskonto:           10000zł – 8396,19zł = 1603,81 zł
 
Odpowiedź: Dyskonto obligacji wynosi 1603,81 zł. Inwestor powinien nabyć obligacje po cenie 8396,19zł.
 
Obligacje zerokuponowe mogą być ciekawym rozwiązaniem jeśli chodzi o kwestie podatkowe. Podatek w pewnym sensie można potraktować jako odroczony w czasie, ponieważ płacimy go dopiero przy wykupie obligacji – dzięki temu efektywna stopa podatku z takiej inwestycji wyniesie mniej niż 19%. Podatek płacony jest od różnicy pomiędzy cena wykupu przez emitenta oraz ceną emisyjną z dyskontem (w przypadku zakupu na rynku pierwotnym) lub od różnicy pomiędzy ceną wykupu, a ceną zakupu na rynku (w przypadku zakupu obligacji na rynku wtórnym). Oznacza to, że inwestor płaci podatek od faktycznie osiągniętego zysku, podatek jest pobierany przy wykupie przez Dom Maklerski. Pewnym minusem ze względu na kwestie podatkowe może być fakt, że prowizja zapłacona przy zakupie nie stanowi kosztu uzyskania przychodu. Obligacje zerokuponowe pod względem podatkowym charakteryzują się tym, że nie ma znaczenia kiedy dokonamy ich zakupu na rynku wtórnym – w przypadku obligacji kuponowych, ze względów podatkowych opłaca się je kupować tylko po jego wypłaceniu aby uniknąć podatku od naliczonych odsetek (o czym pisaliśmy w osobnym artykule).
 
Drugą największą zaletą obligacji z dyskontem jest brak ryzyka reinwestycji odsetek – ponieważ ich nie ma. Jednak jednocześnie związane z tym faktem jest wyższe ryzyko kredytowe – ponieważ jeżeli spółka zbankrutuje, to inwestor może nie odzyskać nic ze swojej inwestycji. W przypadku obligacji z kuponem, inwestor otrzymuje regularne wypłaty odsetek, a przy okazji może dzięki temu kontrolować płynność i wypłacalność spółki, a w przypadku zauważenia wstępnych problemów – pozbyć się niepewnych papierów. W skrajnym przypadku, w przypadku obligacji zerokuponowych spółka może zbankrutować i nie wypłacić inwestorom ani grosza.
 
Inne ryzyko związane z obligacjami zerokuponowymi dotyczy przede wszystkim wzrostu inflacji oraz wzrostu stóp procentowych. W razie wysokich wzrostów inflacji lub stóp procentowych obligacje ze zmiennym kuponem dopasowują się do nowych warunków zarówno poprzez zmianę wysokości oprocentowania kolejnych wypłacanych odsetek, a także poprzez zmianę ich ceny na rynku wtórnym. Obligacje zerokuponowe mogą dostosować się do warunków rynkowych tylko i wyłącznie poprzez zmianę ich wyceny na rynku wtórnym- jednak przy znacznym wzroście inflacji i pozostałym długim okresie do wykupu, może okazać się, że rzeczywista wartość obligacji przy wykupie będzie niewiele wyższa od tej, po której zostały zakupione z dyskontem. Podobne ryzyko występuje także w przypadku długoletnich obligacji ze stałym kuponem. Wyjściem z sytuacji może być odpowiednio szybkie pozbycie się obligacji w momencie, kiedy inwestor zauważy niepokojące tendencje do wzrostu inflacji.

Autor: Tomasz Styrcula


Obligacje skarbowe

Opublikowany przez
Odpowiedz
Każde państwo potrzebuje środków finansowych na prowadzenie bieżącej działalności oraz inwestycje długoterminowe. Bardzo często zdarza się jednak, że wpływy do budżetu państwa są zbyt małe, aby państwo mogło sfinansować założone projekty. W takiej sytuacji konieczne jest pozyskanie dodatkowych środków finansowych, które pokryją powstały niedobór. W tym celu państwo zadłuża się na przykład emitując obligacje skarbowe. Są one instrumentem finansowym, który z jednej strony umożliwia realizację zadań przez emitenta (Państwo), ale także stanowi atrakcyjny papier wartościowy dla inwestorów.

Obligacje skarbowe są emitowane przez skarb państwa danego kraju. Głównym celem emisji tych instrumentów finansowych jest pokrycie deficytu budżetowego. Warto również podkreślić, że dochody z emisji są także przeznaczane na obsługę długu publicznego, który stanowi  sumę deficytów z lat ubiegłych. Często tak bywa, ponieważ emisja nowych serii obligacji jest łatwiejszym sposobem na pozyskiwanie środków, niż podniesienie podatków czy zmniejszenie wydatków.

Obligacje skarbowe są instrumentami z reguły długoterminowymi, z okresem do wykupu 5-30 lat. Jednakże emitowane są również takie, których horyzont czasowy inwestycji jest krótszy. Szczególnym przykładem instrumentów finansowych, które służą realizowaniu krótkoterminowych potrzeb pożyczkowych budżetu państwa są bony skarbowe, które są wykupowane w okresie krótszym niż rok. Ich rentowność zależy od ceny pieniądza na rynku międzybankowym. W Polsce rentowność bonów skarbowych mieści się w przedziale 3-4,5 procent ( na podstawie danych o rentowności bonów skarbowych wyemitowanych w 2012 roku).

W Polsce obligacje skarbowe są emitowane przez Skarb Państwa, który jest reprezentowany przez Ministerstwo Finansów. Aktualnie występujące w obrocie instrumenty dłużne dzielą się na dwa rodzaje: obligacje hurtowe oraz obligacje detaliczne. Obligacje hurtowe przeznaczone są głównie dla inwestorów instytucjonalnych, a ich wartość nominalna wynosi 1000 zł (lub 1000 euro) albo wielokrotność tej kwoty. Są emitowane na przetargach organizowanych przez Narodowy Bank Polski czyli agenta emisji. Działa on na podstawie umowy zawartej z Ministerstwem Finansów. Warto również podkreślić, że uczestnikami przetargów mogą być tylko podmioty, które mają status Dealera Skarbowych Papierów Wartościowych oraz banki państwowe nie posiadające tego statusu po spełnieniu określonych kryteriów. Natomiast obligacje detaliczne są skierowane do inwestorów indywidualnych. Ich wartość nominalna to 100 zł ( lub 100 euro ) albo wielokrotność tej kwoty. Agentem emisji tych obligacji jest PKO Bank Polski SA, poprzez który inwestorzy mogą dokonać inwestycji. Obecnie w Polsce dla inwestorów dostępne są następujące obligacje skarbowe:
-obligacje  dwuletnie zerokuponowe,
-obligacje trzyletnie o zmiennym oprocentowaniu,
-obligacje pięcioletnie o stałym oprocentowaniu,
-obligacje pięcioletnie o zmiennym oprocentowaniu,
-obligacje dziesięcioletnie o stałym oprocentowaniu,
-obligacje dziesięcioletnie o zmiennym oprocentowaniu,
-obligacje dwudziestoletnie o stałym oprocentowaniu,
-obligacje trzydziestoletnie o stałym oprocentowaniu.

Podstawową cechą obligacji skarbowych jest ich rentowość. Zależy ona przede wszystkim od wiarygodności emitenta oraz od horyzontu czasowego inwestycji w nie. Oceną wiarygodności emitentów oraz obligacji przez nie emitowanych zajmują się agencje ratingowe. Obecnie na świecie funkcjonują trzy, których ratingi mają największe znaczenie dla emitentów oraz inwestorów. Są to: Fitch Ratings, Moody’s oraz Standard & Poor’s. Agencje zbierają systematycznie informacje o wiarygodności poszczególnych państw oraz o emitowanych przez nie instrumentach finansowych. Następnie oceniają ich zdolność do terminowego regulowania swoich zobowiązań. W konsekwencji powstają ratingi, które są odzwierciedleniem ryzyka inwestycji w oceniane instrumenty finansowe. Natomiast horyzont czasowy najczęściej wpływa na inwestycję w taki sposób, że im jest ona dłuższa i inwestor decyduje się na dłuższy okres czasu przekazać swoje wolne środki finansowe, tym rentowność jest wyższa. Warto podkreślić, że rentowność w dużej mierze zależy również od mechanizmu ustalania przychodu z obligacji, który znany jest przed ich emisją. Co więcej, należy pamiętać, że nie we wszystkich rodzajach inwestycji w instrumenty dłużne jesteśmy w stanie dokładnie obliczyć jakie przychody możemy dzięki nim osiągnąć, a co za tym idzie również rentowność.

Kraj

Obligacje 2 letnie

Obligacje 5 letnie

Obligacje 10 letnie

Polska

2,86%

3,71%

4,45%

Niemcy

0,1%

0,69%

1,78%

W.Brytania

0,44%

1,56%

2,78%

Francja

0,26%

1,09%

2,34%

Włochy

1,28%

2,79%

4,14%

USA

0,33%

1,45%

2,78%

Japonia

0,09%

0,21%

0,60%

Stan na: 12.11.2013 opracowanie własne

Warto także pamiętać, że rentowność obligacji skarbu państwa jest zmienna w czasie. Jest to jedno z głównych ryzyk inwestycji w te instrumenty finansowe, spowodowane przede wszystkim przez zmiany wartości wskaźników makroekonomicznych. Wśród tych, o największym wpływie na rentowność obligacji skarbowych, wyróżniamy inflację oraz poziom stóp procentowych, które są ustalane przez odpowiedni organ w każdym państwie. W Polsce poziom stóp procentowych ustala Rada Polityki Pieniężnej.

Wśród podstawowych rodzajów obligacji, które są najczęściej emitowane przez skarby państwa, wyróżniamy:

1) Obligacje zerokuponowe, w których przychód stanowi różnicę pomiędzy ceną nominalną, a cena zakupu. Oznacza to, że inwestor zarabia na tym, że kupuje obligacje po niższej cenie, niż są potem one od niego odkupowane. W przypadku obligacji zerokuponowych możemy dokładnie wyliczyć rentowność oraz przyszły przychód.

2) Obligacje o stałym kuponie, w których kupon, który stanowi określony procent wartości nominalnej, jest z góry założony. Oznacza to, że korzyść inwestora z inwestycji jest wyrażona jako procent ceny obligacji które kupił. W tym przypadku również możemy przed podjęciem decyzji o inwestycji dokładnie wyliczyć rentowność.

3) Obligacje o zmiennym kuponie, są to obligacje w których odsetki są naliczane w oparciu o określony wskaźnik np. w Polsce o WIBOR (stopa procentowa, po jakiej banki udzielają pożyczek na rynku międzybankowym ) do którego dodaje się wcześniej ustaloną marżę. W tym przypadku nie możemy dokładnie wyliczyć rentowności inwestycji zanim ją podejmiemy ale dużym plusem wyboru obligacji z takim mechanizmem naliczania odsetek jest to, że prawie zawsze są one wyższe od inflacji, czego już nie możemy być pewni w przypadku wyboru obligacji zerokuponowych lub o stałym kuponie.

Inwestowanie w obligacje skarbowe jest obarczone bardzo niskim poziomem ryzyka kredytowego emitenta. Jest to konsekwencją tego, że zabezpieczeniem tych obligacji jest majątek państwa. W przypadku niewypłacalności danego emitenta zostałby on wykorzystany do pokrycia zobowiązań. Jednakże należy pamiętać, że w historii zdarzały się już przypadki niewypłacalności państw jak np. Argentyna w grudniu 2001 roku czy Grecja, która przestała spłacać swoich wierzycieli w 2012 roku. Z drugiej jednak strony warto podkreślić, że wspomniane już wcześniej ratingi wskazywały, że inwestycja w obligacje tych krajów wiąże się z bardzo wysokim poziomem ryzyka. Dlatego inwestorzy, którzy nie osiągnęli zakładanych stóp zwrot (oczekiwanych korzyści z inwestycji), świadomie zdecydowali się na podjęcie teoretycznie bardzo rentownych, ale również obarczonych wysokim poziomem ryzyka inwestycji.

Obligacje skarbowe to synonim bezpieczeństwa. Państwo jest emitentem, reprezentującym bardzo niskie ryzyko kredytowe. Obligacje skarbowe mają okresy zapadalności od 2 do 30 lat oraz różne mechanizmy naliczania odsetek (stałokuponowe, zmiennokuponowe oraz zerokuponowe). Dzięki tym cechom można łatwo wybrać inwestycję spełniającą indywidualne oczekiwania.  

Obligacje skarbowe przy niskim ryzyku dają odpowiednio niższą rentowność bardzo zbliżoną do oprocentowania lokat. Jeżeli  3% dla Ciebie za mało i chcesz zarabiać od 6% do 11%, to warto zainteresować się obligacjami korporacyjnymi. W tym celu należy wypełnić formularz zgłoszeniowy po prawej stronie. 

Największym ryzykiem wynikającym z inwestowania w obligacje skarbowe jest zmienność ich cen. Wzrost lub spadek rynkowych stóp procentowych (WIBOR) powoduje odpowiednio spadek lub wzrost cen obligacji.
Przykład 

  • Cena obligacji skarbowej 1000 zł,

  • Oprocentowanie stałe 4%,

  • zapadalność 30 lat

Rynkowa stopa procentowa rośnie z 4% do 5%. Rentowność obligacji osiąga również 5%. W takim przypadku cena obligacji na rynku wtórnym spadnie aż o 10%. Czyli chcąc sprzedać na rynku wtórnym jedną obligację jej cena będzie wynosiła 900 zł w stosunku ceny pierwotnej 1000 zł.

Wskaźniki zadłużenia i płynności emitenta

Opublikowany przez
Odpowiedz

Jednym z głównych rodzajów ryzyka wynikających z inwestycji w obligacje korporacyjne jest ryzyko kredytowe. Wynika ono z możliwości niedotrzymania warunków przez emitenta. Niedotrzymanie warunków może objawiać się poprzez niespłacenie odsetek w określonym terminie lub niespłacenie wartości nominalnej w terminie wykupu.

Jednym z podstawowych elementów pozwalających ograniczyć ryzyko kredytowe jest odpowiednia analiza zadłużenia i płynności spółki. Pomocne w takiej analizie są wskaźniki, które można znaleźć w sprawozdaniach emitenta lub raporcie biegłego rewidenta. Można je także policzyć samodzielnie. Poniżej zostaną zaprezentowane podstawowe wskaźniki poziomu zadłużenia i płynności. 

Wskaźniki poziomu zadłużenia

Wskaźniki zadłużenia przedstawiają strukturę kapitałów obcych w bilansie przedsiębiorstwa. Im wyższa jest wartość powyżej wartości optymalnej tym kredytodawca ponosi większe ryzyko. Zwrócić trzeba uwagę, że przedsiębiorstwa z różnych branż mają wartości optymalne wskaźników zadłużenia na innych poziomach. Wartości te zależą od kosztu pozyskania kapitału oraz rentowności aktywów ROA.

Wskaźnik zadłużenia ogólnego = zobowiązania ogółem/aktywa ogółem

Wskaźnik ogólnego zadłużenia informuje o udziale długu w sumie bilansowej. Przyjmuje się, że powinien wynosić nie więcej niż 67%. Ze względu na specyfikę działalności spółki możliwe jest, że wyższy poziom zadłużenia nie będzie stanowił zagrożenia. Możliwa jest także sytuacja odwrotna – specyfika działalności sprawi, że wskaźnik zadłużenia ogólnego nawet na poziomie niższym niż 67% będzie niepożądany.

Wskaźnik zadłużenia długoterminowego = zobowiązania długoterminowe/aktywa ogółem

Wskaźnik zadłużenia długoterminowego informuje o udziale w sumie bilansowej zadłużenia o terminie spłaty wynoszącym ponad rok, a wskaźnik zadłużenia krótkoterminowego mniej niż rok. Wskaźniki te uzupełniają analizę wskaźnika zadłużenia ogólnego, ponieważ dają obraz o strukturze terminowej długu. Możliwa jest sytuacja, że zadłużenie ogólne będzie kształtowało się na dopuszczalnym poziomie (np. 50%) przy jednoczesnym dużym udziale zadłużenia krótkoterminowego w sumie bilansowej. Wówczas będzie występowało zagrożenie regularnej spłaty zobowiązań, ponieważ spółka będzie musiała większość z nich spłacić w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego.

Wskaźnik zadłużenia kapitału własnego = zobowiązania ogółem/kapitał własny

Wskaźnik zadłużenia kapitału własnego stanowi inną formę prezentacji wskaźnika zadłużenia ogólnego. W tym przypadku poziom zadłużenia nie jest porównywany z sumą bilansową, ale z kapitałem własnym. Jeżeli np. wskaźnik zadłużenia ogólnego będzie wynosił 60%, to wskaźnik zadłużenia kapitału własnego będzie równy 150%.

Wskaźniki płynności

Płynność oznacza zdolność przedsiębiorstwa do terminowego regulowania zobowiązań krótkoterminowych. Z tego powodu wskaźniki płynności porównują pewne kategorie aktywów do zobowiązań krótkoterminowych.

Wskaźnik płynności bieżącej = aktywa obrotowe/zobowiązania krótkoterminowe

Wskaźnik płynności bieżącej informuje, w jakim stopniu aktywa obrotowe wystarczają na spłacenie zobowiązań krótkoterminowych. Za optymalną wartość tego wskaźnika przyjmuje się wartości od 1,5 do 2. Jeśli jego wartość spadnie poniżej 1, może być to sygnał o problemach z płynnością.

Wskaźnik płynności szybkiej = (należności krótkoterminowe + inwestycje krótkoterminowe)/zobowiązania krótkoterminowe

Eliminując z licznika wskaźnika płynności bieżącej zapasy (czyli najmniej płynne aktywa obrotowe) osiągamy wskaźnik płynności szybkiej. Informuje on, w jakim stopniu płynne aktywa wystarczają na spłatę zobowiązań krótkoterminowych. Jego poziom powinien kształtować się powyżej 1. Jest to w istocie najważniejszy ze wskaźników płynności. Wskaźnik płynności szybkiej informuje, w jakim stopniu środki pieniężne wystarczają na spłatę zobowiązań krótkoterminowych. Za optymalną wartość tego wskaźnika uważa się poziom 0,2.

Wskaźnik płynności gotówkowej = inwestycje krótkoterminowe/zobowiązania krótkoterminowe

Wskaźnik płynności gotówkowej to zdolność firmy do regulacji bieżących zobowiązań za pomocą najbardziej płynnych aktywów (środki pieniężne, akcje). Wartość optymalna powinna mieścić się w przedziale od 0,1 do 0,3.

Obligacje korporacyjne – ryzyko kredytowe emitenta

Opublikowany przez
Odpowiedz
Każdy rodzaj inwestowania jest związany z ponoszeniem ryzyka. Niniejszy artykuł jest poświęcony ryzyku kredytowemu emitenta, ponieważ jest to główne ryzyko ponoszone przez inwestora obligacji korporacyjnych.  

Ryzyko kredytowe to możliwość niedotrzymania warunków wypłaty świadczeń pieniężnych przez emitenta. Niedotrzymanie warunków może polegać na niespłaceniu odsetek w określonym terminie lub niespłacaniu wartości nominalnej danej serii obligacji w terminie wykupu. Jeżeli inwestorzy na rynku obligacji oceniają, że emitent jest ryzykowny to sam ten fakt powoduje, że ceny obligacji na Catalyst spadają. Sprawdzenie cen obligacji emitenta na Catalyst to pierwszy krok do oceny wiarygodności emitenta. 

Inwestor może sobie zadać pytanie w jaki sposób zmniejszyć ryzyko inwestycyjne? Przed podjęciem decyzji inwestycyjnej warto zwrócić uwagę na wskaźniki płynności i wypłacalności emitenta. Przedsiębiorstwo, które nie ma problemów z płynnością, jest w stanie terminowo spłacać swoje zobowiązania. Na analizę wypłacalności emitenta składają się wskaźniki zadłużenia. Należy zwrócić uwagę, że w zależności od sektora występują różne przedziały optymalnych wskaźników zadłużenia. Ogólna zasada jest taka, że spółki z sektora finansowego mogą się bezpiecznie zadłużać znacznie bardziej niż podmioty produkcyjne.

Warto jest przyjrzeć się statystykom niewypłacalności na Catalyst. Historycznie na rynku Catalyst debiutowało łącznie 176 emitentów. Nieterminowo ze swoich zobowiązań wywiązywało się 10 emitentów obligacji co stanowi 5,6%. Siedmiu z dziesięciu niesolidnych dłużników należało do branży budowlanej oraz branży odnawialnych źródeł energii. Kłopoty spółek z branży budowlanej nie powinny dziwić. Z kolei emitenci z sektora odnawialnych źródeł energii są bardzo uzależnieni od polityki energetycznej rządu, co dla tego sektora generowało wysokie ryzyko.

Na tym tle solidnie prezentują się emitenci związani z szeroko rozumianą branżą finansową. Banki, windykatorzy, firmy faktoringowe to podmioty, które nie miały problemów z terminową obsługą zadłużenia.

Jakie metody dochodzenia roszczeń ma do dyspozycji obligatariusz, gdy emitent nie spłaca odsetek lub wartości nominalnej w terminie?

Przed podjęciem jakichkolwiek działań warto zorientować się, z jakich przyczyn wynikał brak terminowej spłaty. Czy powodem jest błąd, chwilowy brak płynności, czy może trwała utrata wypłacalności emitenta? W zależności od odpowiedzi na to pytanie, można decydować o rodzaju podejmowanych działań.

W przypadku błędu spółka będąca emitentem obligacji najprawdopodobniej sama będzie dążyła do jak najszybszego naprawienia go. W sytuacji, w której dojdzie do chwilowej utraty płynności, pierwszym krokiem może być pisemne wezwanie do zapłaty. Jeśli nie przyniesie ono oczekiwanego skutku, warto dążyć do ugody z emitentem (np. rozłożenie spłaty na raty). Wynika to z tego, że kolejny krok jaki możemy podjąć, czyli złożenie do sądy pozwu o zapłatę w postępowaniu nakazowym, wiąże się już z ponoszeniem kosztów. Postępowanie nakazowe jest regulowane przez przepisy Kodeksu postępowania cywilnego (art. 4841-497).

Rozwiązaniem ostatecznym jest zgłoszenie do sądu wniosku o upadłość spółki, która wyemitowała obligacje. Wniosek może zgłosić sam obligatariusz. Może także zaczekać aż zrobi to inny z wierzycieli spółki lub sama spółka. Postępowanie upadłościowe jest regulowane przez przepisy Prawa upadłościowego i naprawczego.
Celem postępowania jest jak najwyższe zaspokojenie wierzycieli i od tego czynnika zależy rodzaj upadłości, jaką rozpatrywał będzie sąd (art. 14-17). Występują dwie możliwości: upadłość likwidacyjna i upadłość układowa. W pierwszym przypadku syndyk masy upadłości sprzeda majątek spółki, aby zaspokoić wierzycieli. Jeśli jednak sąd uzna, że spółka jest w stanie wyjść na prostą, a co za tym idzie spłacić długi w większym stopniu niż w przypadku likwidacji, ogłoszona zostanie upadłość z możliwością zawarcia układu.

Jeżeli zgromadzenie wierzycieli przyjmie większością głosów układ, zostanie on zatwierdzony przez sąd. Aby wziąć udział w podziale masy upadłości lub zgromadzeniu wierzycieli, należy zgłosić wierzytelność w terminie podanym w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości.

W przypadku upadłości likwidacyjnej wierzytelności zaspokajane są według kolejności wynikającej z pięciu kategorii podanych w art. 342 Prawa upadłościowego i naprawczego. Najważniejsze rodzaje wierzytelności w każdej kategorii to odpowiednio: I – koszty postępowania upadłościowego; II – wynagrodzenia dla pracowników; III – zobowiązania wobec Urzędu Skarbowego i ZUS; IV – pozostałe; V – odsetki, które nie należą do pozostałych kategorii. Wierzytelności wynikające z emisji obligacji znajdą się w kategorii IV. Poza odsetkami należnymi po dacie ogłoszenia upadłości, które znajdą się w kategorii V.

Zgodnie z art. 344: Jeżeli suma przeznaczona do podziału nie wystarcza na zaspokojenie w całości wszystkich należności, należności dalszej kategorii zaspokaja się dopiero po zaspokojeniu w całości należności poprzedzającej kategorii, a gdy majątek nie wystarcza na zaspokojenie w całości wszystkich należności tej samej kategorii, należności te zaspokaja się stosunkowo do wysokości każdej z nich. Możemy zatem rozpatrzyć hipotetyczną sytuację, w której wierzytelności w każdej kategorii wynoszą 1 mln złotych, a syndyk zdoła uzyskać z likwidacji majątku 3,4 mln złotych. Wierzytelności z kategorii I-III zostaną zaspokojone w całości, z kategorii IV w czterdziestu procentach, a z kategorii V wcale. Z niczym pozostaną także akcjonariusze spółki, którzy są na samym końcu kolejki po środki z likwidacji majątku.

Nieco inaczej wygląda sytuacja obligatariusza, który zainwestował w obligacje zabezpieczone (np. za pomocą hipoteki, zastawu rejestrowego, gwarancji). Wówczas roszczenia są zaspokajane z przedmiotu zabezpieczenia. Inwestor powinien być świadom skutków braku terminowej spłaty odsetek lub wartości nominalnej obligacji korporacyjnych. Najlepszym rozwiązaniem jest jednak odpowiednia analiza ryzyka kredytowego, która pozwala uniknąć konieczności dochodzenia swoich roszczeń.